Á Borgarskjalasafni Reykjavíkur má finna mörg áhugaverð gögn sem má nýta til rannsóknar á sögu húsa í Reykjavík. Þar má meðal annars finna áhugaverð skjöl varðandi byggingu fyrstu verkamannabústaðanna á árunum 1931-37, en Byggingafélag verkamanna var stofnað árið 1929. Héðinn Valdimarsson var flutningsmaður frumvarpsins um lög um verkamannabústaði, en hann var einnig formaður Byggingafélags verkamanna í Reykjavík til ársins 1946.
Upphaflega hét félagið „Byggingafélag verkamanna í Reykjavík“, en síðar var því breytt í „Byggingafélag alþýðu“ og að lokum í „Húsfélag alþýðu“. Í öllum tilfellum tengdist nafnabreytingin breyttum lögum um verkamannabústaði. Félagið byggði 172 íbúðir í Vesturbænum í þremur áföngum á árunum 1931 til 1937, þar til lögum um verkamannabústaði var breytt árið 1939, sem varð til þess að félagið fékk ekki lengur lán úr byggingasjóði verkamanna.
Verkamannabústaðir úr III áfanga við Hofsvallagötu. Húsin í III áfanga voru reist af sömu aðilum á árunum 1936-1937.
Við byggingu þeirra var vikið frá fyrri hugmyndum um lokaðan húsareit. Nú skipti meira máli að tryggja gott sólarljós í allar íbúðir og garða, og voru því húsin byggð í stallaðri röð.
Húsameistarar ríkisins, Guðjón Samúelsson og Gunnlaugur Halldórsson teiknuðu húsin, ásamt Einari Erlendssyni. Skipulag húsanna og fyrirkomulag þeirra á reitnum var á sínum tíma mjög í samræmi með ríkjandi hugmyndir í skipulagsmálum, sem gerði ráð fyrir samfelldum röðum tveggja og þriggja hæða steinhúsa meðfram flestum götum, víða með stóru aflokuðu svæði í miðju húsareitanna. Á lokaða svæðinu milli húsanna var gert ráð fyrir sameiginlegum barnaleikvelli og almenningssvæði. Einnig var gert ráð fyrir litlum bakgarði við hvert hús. Fjórar íbúðir voru í hverju húsi, með sameiginlega þvotta- og þurrkaðstöðu í kjallara. Við byggingu verkamannabústaðanna var gert ráð fyrir ýmsum nútímaþægindum, eins og rafmagnseldavél og baðherbergi. Einnig var fjarhitun í íbúðunum í gegnum tvær miðstöðvar og þar með heitt rennandi vatn í krönum. Fyrir verkamenn á 4. áratugi 20. aldar voru þetta ótrúleg nútímaþægindi, sem hingað til höfðu ekki þekkst hjá þeim efnaminni.
Húsin við Hofsvallagötu og leikvöllurinn í III byggingaáfanga, séð frá Hringbraut.
Skipulag verkamannabústaðanna var í anda fúnkisstefnunnar. Þeir arkitektar sem fylgdu henni, vildu bæta þjóðfélagið með góðri hönnun og útrýma heilsuspillandi húsnæði. Markmið fúnkisma var að útrýma óþarfa skrauti og flúri og hafa hreinleika og nýtingu að leiðarljósi.
Á Borgarskjalasafninu má finna fundargerðarbækur félagsins allt frá árinu 1930 til ársins 2002, bréf, reikninga, kaupsamninga og aðrar upplýsingar er tengjast Byggingafélagi verkamanna í Reykjavík.
Höfundur: Margrét Hildur Þrastardóttir
Heimildir
- Skjalaskrá fyrir Byggingafélag alþýðu E-100.
- Skjalaskrá fyrir Byggingarfélag verkamanna E-40.
- Húsakönnun, Verkamannabústaðir við Hringbraut, Páll V. Bjarnason, Drífa Kristín Þrastardóttir, Minjasafn Reykjavíkur, Reykjavík 2005.
Þetta efni er frá Borgarskjalasafni Reykjavíkur.